Ik plaats deze week dag een verhaaltje over een boek dat op een bepaald moment in mijn leven belangrijk is geweest. 

4: Männerphantasien.(Mannenfantasieën).

Pas op! Deze titel kan een heel verkeerde indruk wekken. 
In dit boek (in twee delen) is weinig erotisch te vinden, hoewel… als er één boek (in twee delen) gaat over lichamelijkheid – en met name de angst voor je eigen lichaam en dat van anderen- dan zijn het wel deze mannen-fantasieën. Ik las het in 1977.
De vader van de schrijver Klaus Theweleit, was een nationaal socialist. Zijn zoon vroeg zich af: waar kwamen al die gewelddadige nazi’s in Duitsland na de Eerste Wereldoorlog toch opeens vandaan? Om dat te begrijpen las en analyseerde hij de romans en persoonlijke verslagen van rechtse Freikorps-officieren, die zich ontheemd door Duitsland bewogen na de nederlaag van 1918.

Uit die romans en verhalen, hun mannenfantasieën dus, doemt het beeld op van mannen, die zich als kind niet hebben weten los te maken van hun moeder en die geen fysiek contact kregen met hun afstandelijke vaders.
“Ze hebben hun lichaam niet kunnen voelen als een symbiotisch geheel.”

Theweleit noemt hen ‘halfgeborenen’, mannen met diepe angsten voor vrouwen en (vrouwelijke) seksualiteit, ‘waarbinnen zij hun eigen grenzen dreigen te verliezen’. Ze maken van hun lijf een ‘Körperpanzer’ (een lichaamspantser), een extra dikke huid waarmee ze ontregelende invloeden buiten houden. En hun innerlijk, hun gevoelens binnen dwingen. Maar die zijn uiteindelijk niet tegen te houden, ze zoeken hoe dan ook een uitweg. Uit de loop van geweren en kanonnen bijvoorbeeld.

“Een paar generaties jonge Duitse mannen die geboren zijn tussen 1870 en 1920 vonden het makkelijker om de halve wereld te vernietigen en miljoenen mensen te doden dan om zich te verzetten tegen de eisen die hun opvoeders aan hen stelden. “Den Eltern widerspricht man nicht.” (Ouders spreek je niet tegen). Dat dogma levert blijkbaar soms politieke massamoordenaars op.”

Ik vond het een fascinerende benadering. Ook omdat Theweleit het niet alleen had over de fascistische mannen van toen. Hij besprak ook het mannelijk bewustzijn van de geëngageerde generatie van de jaren zeventig.
Míjn generatie dus.
En hij legde de vinger op een pijnlijke plek: hoe links met gevoelens omging en omgaat:

“De linkse opvatting was –en is- dat 'de massa door het irrationele fascisme werd misleid'. Maar het fascisme deed wél iets met de gevoelens van mensen -zij het op een desastreuze, vernietigende manier.
De arbeidersbeweging betrok het menselijk gevoelsleven, met al zijn (zogenaamd) donkere innerlijke kanten, niet in de strijd voor een betere wereld. Integendeel: het denken wordt er nog steeds hoger geacht dan het voelen. Links heeft nooit de moed gehad om direct aan te knopen bij de gevoelens van de massa.”

Precies in die dagen (1977) begonnen wij met onze Community Theatergroep om rechtstreeks met de mensen in de Utrechtse volkswijken (die zogenaamde ‘massa’) hun ervaringen, gevoelens en dilemma’s op de planken te brengen.

Herzlichen Dank, mein lieber Klaus Theweleit, je gaf mij op het juiste moment een duw in de goede richting met jouw rijke boekwerk.
Twee dikke delen in niet eenvoudig Duits, maar boordevol prikkelende wijsheid.