Het verhaal van de witte illegaal.
November 1999. De telefoon gaat. Anita uit Den Haag
aan de lijn.
"Jos, het loopt tegen Kerstmis. En ik dacht dat
dat een goede aanleiding kan zijn om de aandacht te vestigen op de situatie van
de witte illegalen. Zie jij kans om op heel korte termijn iets te doen met de
mannen die nu in de Agneskerk zitten?"
Ik ken Anita Schwab al veel langer. Iemand
die wat van de grond krijgt. Ze heeft het Moedercentrum
in Den Haag opgericht en tot bloei gebracht. Later zal ze ook het succesvolle Vadercentrum Adam opzetten. Een zeer deskundige en bevlogen
vrouw. Ik heb eigenlijk helemaal geen tijd. Maar tegen Anita zal ik niet zo
gauw nee zeggen.
Marlies en ik sporen naar Den Haag, naar de Agneskerk. En daar schrikken we ons te pletter. We denken
dat we een idee hebben hoe de onderkant van de samenleving eruit ziet. Maar
de ellende die we hier aantreffen ja, het doet me denken aan de beelden van de
vluchtelingen van vandaag. Mannen liggen moe en moedeloos op matrassen in een
ijskoude kerk. Vriendelijke mensen helpen met soep en brood en proberen met opbeurende
woorden weer licht in de ogen te krijgen van de mannen, die niet lang geleden
nog in een wekenlange hongerstaking zijn gegaan.
Ze komen uit Koerdistan, Turkije, Marokko
en Egypte. Ze zijn hier komen werken- maar illegaal. Dat heeft Nederland oogluikend toegestaan, want hun werk is hard nodig en er is geen Nederlander die dat nog wil doen: tomaten plukken in de kassen van het Westland.
En toch werken ze niet zwart, daarom heten ze ook witte illegalen. Ze kregen een sofinummer, kinderbijslag, een ziekteverzekering en een uitkering als ze zonder werk kwamen te zitten. Ze betaalden hun huur, hun premies en belastingen. Tot zover niets aan de hand.
Alleen... ze kregen geen permanente verblijfsvergunning.
En toch werken ze niet zwart, daarom heten ze ook witte illegalen. Ze kregen een sofinummer, kinderbijslag, een ziekteverzekering en een uitkering als ze zonder werk kwamen te zitten. Ze betaalden hun huur, hun premies en belastingen. Tot zover niets aan de hand.
Alleen... ze kregen geen permanente verblijfsvergunning.
Ik ben
hier, maar ik ben hier niet.
Ik
besta niet.
Ik
ben niemand, ik heb geen gezicht.
In 1998 wordt de koppelingswet ingevoerd: willen ze kunnen blijven, dan moeten ze aantonen dat ze minstens zes jaar tweehonderd dagen per jaar hebben gewerkt. Anders worden ze van semi-illegaal in één klap illegaal.
Grote paniek! Veel van hen vallen net niet binnen de strenge eisen. Er komen acties om die groep toch gelegaliseerd te krijgen. Eind 1999 hebben deze witte illegalen na hun hongerstaking in Den Haag kerkasiel gekregen. Ze wachten daar de uiteindelijke beslissing van staatssecretaris Cohen over hun verblijfsvergunning af, terwijl ze van week tot week verhuizen van kerk naar kerk.
In 1998 wordt de koppelingswet ingevoerd: willen ze kunnen blijven, dan moeten ze aantonen dat ze minstens zes jaar tweehonderd dagen per jaar hebben gewerkt. Anders worden ze van semi-illegaal in één klap illegaal.
Grote paniek! Veel van hen vallen net niet binnen de strenge eisen. Er komen acties om die groep toch gelegaliseerd te krijgen. Eind 1999 hebben deze witte illegalen na hun hongerstaking in Den Haag kerkasiel gekregen. Ze wachten daar de uiteindelijke beslissing van staatssecretaris Cohen over hun verblijfsvergunning af, terwijl ze van week tot week verhuizen van kerk naar kerk.
We spreken met de mannen en raken nog meer
onder de indruk. Marlies neemt wat taken in Utrecht van mij over zodat ik snel in Den Haag aan
de slag kan.
In de ijskoude kerk spreek ik met acht nauwelijks Nederlands sprekende Turkse,
Koerdische en Egyptische tuinbouwarbeiders. Ik interview ze één voor één, schrijf
in vier dagen een sterk vertéllende tekst, trek twee professionele acteurs uit
Den Haag aan, die het voor praktisch niets willen doen en begin te repeteren.
Egyptische Abdu snapt eerst niks van mijn
tekst: “Het moet toch een activistisch stuk worden, propaganda? Maar dit is
iets heel anders.”
Ik leg hem uit dat je daarmee het Nederlands
publiek niet meekrijgt. “Ik wil jullie ervaringen
en emoties op het toneel brengen, dan
kunnen ze zich inleven in wat jullie hebben meegemaakt.”
Hij laat zich overtuigen, méér doordat hij
mij wel tof vindt dan door mijn betoog, denk ik.
We repeteren bijna elke dag. De winter is
nat en koud, de kerk ijzig, maar de sfeer warm. Ze zijn er psychisch en fysiek
slecht aan toe. Langer dan een paar minuten kunnen ze zich niet concentreren.
De twee acteurs, Piet en Githa vinden het allemaal fantastisch en slepen de
mannen mee. Ik overreed een van de andere illegalen die over prachtige
zangtalenten beschikt, om een lied in het stuk te zingen. En daar gaan we dan!
Kerstmis halen we niet, maar op 9 januari
2000 gaat de voorstelling van drie kwartier in première.
Uit de Haagsche Courant van 10-1-2000:
De
witte illegalen die gisteren het toneelstuk “Het verhaal van de witte illegaal”
op de planken brachten, konden zich verheugen in enthousiaste reacties van het
publiek. Door het sterk vertellende karakter, aansluitend op Oosterse
verteltradities, werd de toeschouwer meegevoerd langs belangrijke en vaak
dramatische momenten in de levens van de groep. Ook was er ruimte voor komische
momenten. Zoals tijdens de dialoog tussen twee Koerden, waarin de een de ander
probeert bij te brengen wat inburgering is.
Haci
Wil jij echt inburgeren?
Wil jij echt inburgeren?
Erdal
Echt wel!
Echt wel!
Haci
Goed. We beginnen met groeten. Jij moet mij gaan groeten.
Erdal omarmt Haci en zoent hem op beide wangen onder het zeggen van Turkse begroetingsrituelen
Goed. We beginnen met groeten. Jij moet mij gaan groeten.
Erdal omarmt Haci en zoent hem op beide wangen onder het zeggen van Turkse begroetingsrituelen
Haci
Stop stop! Dat is
helemaal fout. Kost veel te veel
tijd. In Nederland groet je elkaar zo.
stijfjes
Goedendag!
Erdal
breed lachend Goedendag!
breed lachend Goedendag!
Haci
Niet zo lachen!! Goedemorgen. Snel.
Niet zo lachen!! Goedemorgen. Snel.
Erdal
Goedemorgen.
Goedemorgen.
Haci
Goedemiddag. Sneller.
Goedemiddag. Sneller.
Erdal
Goedemiddag.
Goedemiddag.
Haci
Goedenavond. Sneller sneller!
Goedenavond. Sneller sneller!
Erdal
Goedenavond. Goedemorgen goedemiddag goedenavond voor het hele jaar en geen tijd verliezen, meneer!
Goedenavond. Goedemorgen goedemiddag goedenavond voor het hele jaar en geen tijd verliezen, meneer!
Zie voor een gedicht uit het stuk ook: het gedicht van de maand onder : gedichten en liederen op deze site.